Во текот на изминатите пет години, сензорот што го отчитува бројот на емисии на неутрони длабоко под урнатините на нуклеарната централа во Чернобил, бележи постепен пораст на активноста.
Според познавачите, тоа може да не значи ништо посериозно, но не сакаат да ризикуваат и се обидуваат да го пронајдат изворот. Сепак, отежнувачка околност е што прецизната локација на материјалот што се распаѓа под тешките плочи од бетон, ги прави деталните истраги и потенцијалните поправки на сето тоа мошне компликувани.
Како што пишува „Сајанс магазин“, истражувачите од Институтот за безбедносни проблеми на нуклеарните централи (ИСПНПП) во Киев, Украина, допрва ќе утврдуваат дали забележаниот пораст на неутроните би можело да се процени како предзнак за некаква катастрофа или е повеќе бура во чаша вода.
„Постојат многу неизвесности“, вели Максим Савелиев од ИСПНПП, предупредувајќи дека не може да се исклучи можноста за несреќен случај.
Во можеби најозлогласената нуклеарна несреќа во историјата, модулот Четири во нуклеарната централа Чернобил експлодираше кон крајот на април 1986 година, по неочекуваниот пад на напонот за време на клучниот тест за безбедност.
Несреќата резултираше со разнесување на радиоактивни честички до Европа и со десетина илјади жртви во поширокиот регион на централата.
Со децении изотопите на ураниум продолжија да испуштаат повремени неутрони од нивните јадра. Оние што ќе се појават доволно блиску до друго јадро на изотопот, може да ја наруши неговата деликатна рамнотежа, предизвикувајќи нуклеарна реакција и ослободувајќи уште повеќе неутрони.
Со оглед на доволно високата концентрација на атоми под саркофагот, верижната реакција на изгубени неутрони може да генерира огромни количини на енергија за кратко време, со потенцијални експлозивни последици.
Неутроните исфрлени од атомот на ураниум обично се движат премногу брзо за да може да бидат привлечени од друг атом, но сето ова се менува кога тие честички се принудени да поминат низ медиум како што е водата. Па така забавени тие имаат многу поголема шанса да дојдат до некое јадро и да предизвикаат реакција.
Со години завиени под набрзина подигнатиот бетонски саркофаг, урнатините на единицата Четири примаа влага од атмосферските води капиларно провлечени во внатрешноста.
Стравувајќи дека дождовната вода може да овозможи верижни нуклеарни реакции, инженерите нанесоа на саркофагот раствор на гадолиниум нитрат, што апсорбира неутрони. Интервенцијата беше завршена во ноември 2016 година.
Сепак, просторот под стариот реактор на единица четири – она што некогаш беше просторија 305/2 – сè уште е „жив“, со растечки емисии на неутрони.
Под претпоставка дека повеќе внатре не е влажно, не е јасно што стои зад порастот на бројот на неутроните. Според ИСПНПП, можно е испарувањето на водата, односно дехидратацијата на просторот да придонесува за полесно генерирање на верижни неутронски реакции.
Сепак, прашањата – што точно придонесува за таквата емисија и каква стратегија треба да се преземе, остануваат неодговорени.
Бидејќи емисиите се зголемуваат бавно, ризикот од посериозна закана во блиска иднина се чини мал, а сценаријата и во најлош случај би биле далеку попозитивни од катастрофата во 1986 година, смируваат експертите.
Сепак, треба да се има предвид дека просторијата 305/2 содржи околу половина од првичното гориво на реакторот. Во тек се планови за негово расчистување, но објектот за привремено складирање на енергенсот сѐ уште чека лиценца од украинскиот регулатор.
