Ендрју Вајлс е добитник на Абеловата награда за доказот на теоремата која со години важеше за најтежок математички проблем.
Доказот на Фермаовата теорема на овогодишниот добитник на престижната Абелова награда Ендрју Вајлс, Норвешката академија на науки го нарече епохален момент за математиката. Патот до доказот на теоремата, кој со години во Гинисовата книга на рекорди беше означен како најтежок математички проблем, беше долг 358 години.
Францускиот математичар и правник Пјер де Ферма, проучувајќи ги Диофантовите записи „Аритметика“ од третиот век, во 1637 година оставил белешка која им задала големи потешкотии на бројни математичари, кои се обиделе да откријат што знаел Ферма, но го зачувал за себе.
Бидејќи Ферма немал склоност да ги објаснува своите трудови, неговиот син после смртта на таткото ги побарал писмата, записите и трудовите од кои може да се дознае повеќе за работата на Ферма, па дури ги зел предвид и белешките што тој ги оставал во книгите. На тој начин, на маргините на „Аритметика“ го открил и описот на познатата равенка на латински јазик, заедно со зборовите дека доказот е величествен, но дека нема доволно простор тоа да го запише.
Фермаовата последна теорија гласи: не постојат три различни позитивни цели броеви за кои важи равенката „an +bn= cn “ ако n е поголем од 2.
Иако поставката на теоремата делува многу едноставо, докажувањето е толку сложено, што поголем дел од времето од нејзиното поставување математичарите верувале дека не може да се докаже. Меѓу познатите математичари, покрај оние што и се воодушевувале и ја нарекувале најинтересната теорема, имало и такви кои ја сметале за смешна бесмислица.
Иако било можно да се докаже за некои цели броеви, било скоро невозможно теоремата да се докаже во општ случај. Самиот Ферма ја докажал теоремата за n=4, други математичари ја докажале за многу други броеви, меѓу кои со развојот на компјутерите има дури и седмоцифрени. Сепак, доказ за сите броеви немало.
Потрагата по доказот ја обележиле многубројни обиди, ривалства, но и една необична анегдота. Кон крајот на 19-тиот век, германскиот индустријалец и матемаичар аматер Пол Волфсекхл, го испланирал сопственото самоубиство и го одредил точниот момент. Меѓутоа, Фермаовата теорема толку го преокупирала неговото внимание што тој не забележал кога часовникот отчукал полноќ, па подоцна се откажал од својата намера и одлучил да понуди награда во вредност од денешни 2 милиони долари за тој што ќе ја докаже „теоремата која му го спасила животот“. Оваа понуда довела до тоа да пристигнат повеќе од 600 докази, но ниеден не бил добар.
Со оваа необична теорема, која денес се споменува во многу научнофантастични романи, филмови и серии, Ендрју Вајлс се сретнал во една библиотека кога имал само 10 години. Читајќи ја книгата „Последниот проблем“ на Ерик Темпл Бел, бил потполно одушевен од сознанието дека постојат нерешени проблеми кои на прв поглед изгледаат толку јасно, што за нив може да размислува и еден десетгодишник. Следните години Вајлс безуспешно се обидувал да дојде до доказ, а откако станал професор на Универзитетот Принстон, поминал седум години на еден таван, во својата канцаларија, обидувајќи се во тајност да дојде до решението.
Во јуни 1993 година, Ендрју Вајлс конечно бил подготвен јавно да ги изнесе своите сознанија, што го направил на три последователни предавања на Универзитетот Кембриџ.
Додека на таблата го пишувал доказот за најзагадочната теорема, во салата седеле околу 200 математичари, од кои само мал број биле во состојба да го проследат целиот процес. Сепак ова предизвикало потполно воодушевување.
Меѓутоа, по два месеца Вајс добива известување дека во неговиот доказ е пронајдена грешка и следната година тој, заедно со Ричард Тејлор, ја поминува во исправање на грешката. Доказот, напишан на 150 страници конечно е објавен во 1995 година, а 21 година подоцна му ја носи на Вајлс Абеловата награда.
Ендрју Вајлс ја докажал Фермаовата теорема на начин за кој е потребно едно цело математичко поле, кое било непознато во 17-тиот век. Следното прашање на математичарите е – како Ферма ја докажал теоремата? Постојат само три можности. Теоремата може да се докаже на друг начин со помош на знаењата достапни во тоа време, Ферма знаел методи за кои се смета дека се подоцна откриени или со својата забелешка сакал само да се нашали.
